KIŞ AYLARINDA BESLENME

Sağlık; bedensel, zihinsel ve sosyal yönden tam iyilik hali olarak tanımlanmaktadır. Bu noktada yaşamın sağlıklı bir şekilde sürdürülmesinin en temel şartlarından biri olan yeterli ve dengeli beslenme çok büyük önem kazanmaktadır. Yetersiz ve dengesiz beslenme, fazla kilolardan ciddi sağlık sorunları olan özellikle kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, bazı kanser türleri, karaciğer yağlanması ve şeker hastalığı gibi birçok hastalığın riskinin artmasında göz ardı edilemeyecek kadar büyük bir öneme sahiptir. Yeterli ve dengeli beslenme konusunda nerede olduğumuzu tespit etmek için ilk sorgulamamız gereken konu gerçekten yaşam tarzımıza ve koşullarımıza uygun bir beslenme şeklini benimseyip benimsemediğimizdir. Ama burada dikkat etmemiz gereken konu bilgi kirliliğinden etkilenip yanlış öneriler ve uygulamalar arasında sıkışıp kalmamak ve düzelteyim derken sağlığımızdan olmamak için uzmanına başvurmaktır. Bu sebeple sizlere öncelikle yeterli ve dengeli beslenmeden daha sonrada hali hazırda yaşadığımız kış ayına özel besleme önerilerinden bahsedeceğim keyifle okumanız ve uygulamanız dileğiyle.

YETERLİ VE DENGELİ BESLENME

Önce başlığımız olan yeterli ve dengeli beslenmeye vurgu yapmak istiyorum çünkü genelde televizyon, gazete, dergiler vb. mecralarda doğru beslenme, dengeli beslenme gibi tanımlar verilmekte ama asıl tanımlanması ve öğretilmesi gereken kavram “YETERLİ VE DENGELİ BESLENME” kavramıdır. Tanımları yapılan diğer kavramlar da doğrudur ama yetersiz kalmaktadır. Bu sebeple sağlıklı olmak için bahsetmemiz gereken kavramın adı yeterli ve dengeli beslenme olmalıdır. Peki nedir bu yeterli ve dengeli beslenme? Organizmanın yaşamını sürdürebilmesi için gereken enerjinin ve enerjinin yanı sıra, vücudumuzun gereksinim duyduğu diğer tüm besin öğelerinin (su, vitaminler, mineraller gibi) de gerektiği kadar içeren bir beslenme şeklidir ve bu yüzden yaşam tarzı olması gereken bir beslenme şeklidir.

Yeterli ve dengeli beslenmeyi açıkladıktan sonra şimdi bunun kurallarına gelelim aslında bu konuda kurallardan çok biz Türkiye diyetisyenlerinin geliştirdiği ve kullandığı yöntem olan BESİN YONCASI’nı uygulamak yeterli olacaktır. Besin yoncası dört yapraklı bir yoncadır ve her bir yaprağı bir besin grubunu temsil eder beslenmemizde her yapraktan bir temsilci olduğu ve bunların miktarları ayarlandığı takdirde karşımızda yeterli ve dengeli bir öğün olur. Besin yoncasındaki yapraklar sırasıyla kalsiyumdan zengin ve protein içeren süt ve süt ürünleri ikinci grup proteinden zengin olan et, yumurta, kurubaklagil üçüncü grup vitamin-mineral yönünden zengin olan sebze ve meyve grubu son olarak ta enerji kaynağı olan ekmek ve tahıl grubudur. Aslında bizlerin beslenme şekli mutfak kültürü besin yoncasıyla uyumludur ama yapılan hata fazla miktarda tüketmek ve yanlış pişirme tekniği seçimidir (örneğin kızartma gibi). Doğru pişirme tekniği ve doğru miktarla besin yoncasına göre beslenmek hem çok kolay hem çok lezzetli hem de sürdürülebilirdir. Bunların yanı sıra bu içerikteki bir beslenme şeklini günde 3 ana öğün ve gerekliyse 1-2 ara öğün uygulamanızı öneririm.

Bu arada söylemeden geçemeyeceğim “SPOR”! Evet hareket etmeden, spor yapmadan sağlıklı olunmayacağını düşünenlerdenim. İmkanlarımız ve zevkimiz dahilinde haftanın 3 günü spor yapmakta çok büyük faydalar var zayıflama, kilo alma, bağışıklığın güçlenmesi, kas ve kemik gelişimi ve depresyonda sporun egzersizin yeri çok önemlidir. Unutulmamalıdır ki ne sadece diyet yaparak ne de sadece spor yaparak tam anlamıyla sağlıklı olunmaz muhakkak her ikisine de hayatımızda yeteri kadar yer vermeliyiz.

KIŞ MEVSİMİNDE YAPILMASI GEREKENLER

Hemen hepimiz kış mevsiminde soğuk havalardan dolayı daha çok kapalı ortamlarda dururuz bu durum hem daha az hareket etmeyi hem de depresyonu beraberinde getirir. Bunun durumun nedeni daha güneş ışığı görmemiz ve birtakım  hormonlarımızdaki değişikliklerdir. Bu değişiklikler nedeniyle ve daha çok kapalı ortamlarda durmaktan dolayı ister istemez fazla besin tüketebiliriz. Artmış iştahın yanı sıra tüketilmek istenen besinler daha ziyade şekerli ve kalori değeri yüksek besinler olmaktadır. Yapılan çalışmalar bize kış aylarında ortalama 5 kg ağırlık kazanımı olduğunu göstermektedir tabi herkeste böyle bir durum görülmese de fazla besin tüketimi ve  hareketsizlik durumunda her zaman böyle bir risk vardır.

Kilo alımının dışında bu dönemde grip, soğuk algınlığı, bronşit gibi pek çok hastalık da kendini göstermeye başlar. Bu durumda sağlıklı bir kış geçirmek için vücudumuzun bağışıklık sistemine takviye yapmak gerekir. Güçlü bağışıklık sisteminin en temel ögesi yeterli ve dengeli beslenmedir. Vücudumuzda vitamin ve minerallerin önemi büyüktür. Vitaminler düzenleyicidirler ve mineraller ise bir çok enzimin yapısında bulunmaktan tutun bağışıklık sistemi içinde bir çok önemli işleve sahiptirler.  Yapılan bir çok araştırma vitaminlerin antioksidan özellikte olanlarının (A, C, E vitaminleri ) serbest radikalleri vücuttan uzaklaştırmak suretiyle bağışıklığı güçlendirdiğini göstermektedir.

Tüm bu sebeplerden dolayı;

–    Yeterli ve dengeli beslenin; günlük toplam besin tüketiminde, besin öğeleri, vitamin, mineraller açısından yeterlilik ve denge sağlanmalı, besin değeri yüksek, lif içeriği yüksek sağlıklı kış besinleri tüketin

-.Öğle ve akşam öğünlerinde çorba tüketmeye özen gösterin; çorba hem sıcacıktır dolayısıyla kış mevsimine uygundur hem de kalori alımını azaltmaya yardımcı olan ve sebze takviyeleriyle besin değeri çok yüksek olabilecek bir besindir.
–    Kesinlikle  kahvaltıyı es geçmeyin; böylelikle hem gün boyu daha zinde hissedersiniz ayrıca daha az kalori almanız bir adım atmış olursunuz.
–   Tükettiğiniz kalori miktarına dikkat edin; yukarıda da anlattığım gibi kışın fazla kalori alma riskimiz var.

–   Kış sebze ve meyvelerini bol bol  tüketin. Özellikle havuç, nar, şalgam, pancar, ıspanak, turunçgiller gibi meyve ve sebzeleri hem çiğ olarak hem de çeşitliliğe özen göstererek tüketin.

–   Kafeinli, asitli ve şekerli içeceklerden uzak durun veya sınırlayın.

–    Stresi kontrol edin. Stresi hem spor ile hem de mutluluk hormonu denen serotonini arttıran triptofandan adında amino asitten zengin proteinli besinleri (peynir, balık, dondurma, et, tavuk, balık, hindi, yumurta, makarna, badem vb) ölçülü olmak kaydıyla tüketerek yönetebiliriz.
Beslenmenin üretken, kaliteli ve sağlıklı yaşamın anahtarı olduğunu hatırlatır doğru diyetle sağlıklı günler dilerim.

Dyt. Muhammed ŞAHİN